گلوکوم که با عنوان آب سیاه نیز شناخته می‌شود، یک گروه از بیماری‌های چشمی است که باعث آسیب به عصب بینایی و در نتیجه کاهش بینایی می‌شود. در صورت عدم درمان، این مشکل منجر به نابینایی می‌شود. جالب است بدانید که این بیماری به عنوان “دزد بی‌صدای بینایی” شناخته می‌شود. زیرا به آرامی و بدون دردهای قابل توجه و بعضی اوقات بدون نشانه‌های قابل توجهی تا مراحل پیشرفته، پیشرفت می‌کند.
در این مقاله، به مباحث مختلفی مربوط به آب سیاه (گلوکوم)، از جمله انواع آن، علل، عوامل خطر، تشخیص و گزینه‌های درمانی آن، پرداخته خواهد شد تا آگاهی درباره این وضعیت تهدید کننده بینایی افزایش یابد.
انواع
- گلوکوم اولیه زاویه باز: گلوکوم با زاویه باز شایع‌ترین فرم آب سیاه است. زمانی که زاویه جریان میان شبکیه و قرنیه باز می‌ماند و در زمان خروج مایع چشمی (رطوبت قدامی) کمتر کارآمد است، باعث افزایش فشار داخل چشم و آسیب به عصب بینایی می‌شود.
- گلوکوم با زاویه بسته: گلوکوم با زاویه بسته زمانی رخ می‌دهد که زاویه جریان میان شبکیه و قرنیه کاملاً مسدود می‌شود، باعث افزایش ناگهانی و شدید فشار داخل چشم می‌شود. این شرایط نیاز به مداخله پزشکی فوری دارند.
- گلوکوم با فشار طبیعی: در این حالت، آسیب به عصب بینایی رخ می‌دهد با این‌که سطح فشار داخل چشم طبیعی است. علت دقیق این نوع بیماری به طور کامل مشخص نیست.
چقدر این بیماری رایج است؟
آب سیاه یک بیماری چشمی رایج است و شیوع آن با افزایش سن افزایش می‌یابد. تخمین زده می‌شود که بیش از ۳ میلیون نفر در ایران دچار این بیماری هستند و تعداد قابل توجهی از آن‌ها تشخیص داده نشده‌اند.
شناسایی زودرس این بیماری، در مدیریت کارآمد آن و جلوگیری از کاهش بینایی بسیار حائز اهمیت است. انجام معاینات چشمی جامع به خصوص برای افراد بالای ۴۰ سال یا دارای عوامل خطر، در تشخیص زودرس و مداخله به موقع می‌تواند مفید باشد.
علل و عوامل خطر
- فشار داخل چشم (IOP): اصلی‌ترین عامل خطر برای گلوکوما، افزایش فشار داخل چشم (IOP) است. اما این نکته حائز اهمیت است که توجه داشته باشیم که همه افراد با IOP بالا، گلوکوما نمی‌گردند و برخی افراد ممکن است با IOP طبیعی، به گلوکوما مبتلا شوند.
- سن و سابقه خانوادگی: سن بالا عامل خطر مهمی برای گلوکوم است. همچنین افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماری هستند.
- نژاد: برخی از گروه‌های نژادی و قومی، مانند آسیایی‌ها، آفریقایی‌ها، در مقایسه با دیگران، دارای امکان بیشتری برای ابتلا به این بیماری چشمی هستند.
- دیگر عوامل خطر شامل برخی از بیماری‌های پزشکی مانند دیابت و فشارخون بالا هستند.
تشخیص بیماری
- تست جامع چشم: تست جامع چشم، از جمله بررسی تاریخچه پزشکی کامل و ارزیابی شدید نور بینائی، برای تشخیص بیماری آب سیاه چشم حیاتی است.
- تونومتری (فشارسنجی): این تست یک آزمون استاندارد برای اندازه‌گیری فشار داخل چشم و ارزیابی خطر بیماری آب سیاه چشم است.
- آزمون زاویه دید: آزمون زاویه دید گستره کامل افقی و عمودی دید محیطی یک شخص را ارزیابی می‌کند تا نشانه‌های آسیب شناسایی شود.
- توموگرافی هماهنگی نوری (OCT): OCT یک تکنیک تصویربرداری غیر تهاجمی است که سلامت اعصاب بینایی را ارزیابی می‌کند.
درمان
- قطره چشم و داروها اغلب برای کاهش فشار داخل چشم و کند کردن پیشرفت بیماری تجویز می‌شوند.
- جراحی لیزر مانند ترابکولوپلاستی لیزری انتخابی و ایریدوتومی می‌تواند برای بهبود جریان مایع چشم و کاهش فشار داخل چشم مورد استفاده قرار گیرد.
- جراحی میکروسکوپی (ترابکولکتومی): ترابکیولکتومی یک روش جراحی است که یک کانال کوچک جریان را ایجاد کرده و فشار داخل چشم را کاهش می‌دهد.
- جراحی کم‌تهاجی گلوکوم (MIGS): روش‌های MIGS روش‌های جراحی جدیدتر و کم‌تهاجی‌تر هستند. در این روش ها، هدف کاهش فشار داخل چشم و کاهش اثرات جانبی است.
زندگی با آب سیاه چشم
پایبندی به برنامه‌های درمانی و استفاده مداوم و منظم از داروهای تجویز شده برای مدیریت بیماری چشمی گلوکوم بسیار مهم است. بعضی تغییرات در سبک زندگی، مانند اجتناب از باربری سنگین و فعالیت‌های شدید، می‌تواند در مدیریت فشار داخل چشم مفید باشد. گلوکوم می‌تواند تأثیرات احساسی و روانی روی افراد داشته باشد به دلیل ترس از از دست دادن بینایی. از این رو جستجوی حمایت و مشاوره می‌تواند در مقابله با این بیماری مفید باشد.
